Kumpulan Geguritan Tema Katresnan

UMPAMA

Rina Dwi A

Umpama
Ing ndonya ora ana tembung dosa
Ora ana tembung nistha
Ora ana tembung cidra
Ora ana sing salah ing katresnan iki
Aku ora njaluk, aku ya ora nembung
Akeh sing memerak ati nggodha lan mbebejuk dhiri
Nyatane mung kowe
Sing tansah ana ing pangangen
Ngreridhu sepiku
Bareng lintang lan rembulan sing budhal panglong
Srengenge wiwit nyambut gawe
Panas ngeget sumelet
Nggugah nalar lan piker
Yen ora ana dosa, ora bakal ana neraka
Yen ora ana neraka, ora bakal ana suwarga
Yen ora ana suwarga, ora bakal ana rasa tresna
Yen ora ana tresna………….
Ora ana kowe !!!
Ora………….
Katresnan iki ora bisa diijoli
Digadheke
Apa maneh dituku sarana ubaling napsu
Katresnan iki katresnanmu, katresnan saka suwarga
Kang kudu tak reksa lan tak jaga
Aja nganti nyimpang nyemplung neraka
Dhuh, upamane
Aku karo kowe………..
Wuah…………

KEMBANG JATIROGO

Yusuf Susilo Hartono

Nalika esemmu bali miyak kori

prenjak ing pager ngudal lelakon

nggawe gatering ati

Banjur dakpethik kembang jati

satengahing mangsa ketiga

gegondhelan kedhepe netra

Wengi nyenyet

aku nampa wewayanganmu jroning

nedra

Kembang srengenge wis mlethek esuk kuwi

alon-alon aku njumputi katresnan

kang isih katon blasahan

Nimas wis titi wancine nagih janjimu

jalaran Gusti ora marengake

mlaku ijen jaman peteng iki

Lilakna !

 Turiyo ragilputra

Lilakna aku lunga, lilakna !

Nyeret sakehing panandhang titipanmu

Embuh menyang endi sikil bakal tumuju

Sagagang kembang mlathi

Uga racikan ukara peni sing rinonce dadi gupitasari

Bakal dadi piyandel tuwuhing rasa kangen ing ati

Lilakna aku bali,lilakna !

Salembar kitir isi gorehing rasa

Aja disuwek najan ora pengaji.najan ora pangaji

Nyatane aku durung kober methik kembang

Tanduranmu

Apameneh ngrasakake manise madu

Mula lilakna aku bali.o, lilakna aku bali

Senajan sarana ngalangi sadawane kali

Prau sing lelayaran kae pancen nyurung tekadku

Nrajang sela-selane ombak nlusup sangisore dahuru

Rembulan Salingir

Dening: Turiyo Ragilputra

Rembulan salingir ngilo ing banyu sendhang
bokmenawa mentas pupuran lan bengesan
apa wewayangane payu dole
jarik salembar ilang bathikane

Tetes kringet pecahe riwe
agal alus manut tembunge
diundhuh apa digadhuh
dununge mung ana ing salembar suruh

Rembulan salingir rembulan kumanthil
rembulan kumitir rembulan pinikir
yagene mung mencok ing pang jambu
suthik mencok ing pang atiku?
ah, getih iki menyang endi iline
sedheng jaman suthik ngowahi kodrate
desa lan alas Liwung
suwunge weteng lan ngeleke gurung
apa bisa adrengku dibendung
nganggo krakal kali apadene lempung

Rembulan salingir ceblok ing korine ati
larane wudel tambane pupus jati

 SESANDHINGAN

                        (Elisabeth Herni Widiastuti)

Swara jledher jumedher ing angkasa
Thathit nyamber ubaling geni swara
Roda manggilingan tan kendhat niti margi
Mokal leren yen durung titi wanci

            Raga tan ana rega
            Gumlundhung sapinggiring wana aking
            Tinebas murkane denawa
            Kang goreh kelangan papan rumeksa
            Titah manungsa wus lumrahe sumandhing
            Kalayan titah kang nora kasat mata
            Sesandhingan mlaku bareng mecaki dalan padhang
            Nora kudu uleng rebut papan
            Kabeh mau wis dadi garis
            Sing katon mungguhing netra
            Beda papan mungguhing sing nora kasat mata

Prajaku prajamu
Aja padha nggelung perkara
Papanku papanmu
Aja padha ngore ukara
Rumeksaa ing sadhengah papan
Wayah datan kongsi lingsir
Samangsa Kang Murbeng Dumadi nora paring pangandika

 

Kumpulan Geguritan Tema Kritik Sosial

JARE DEMOKRASI

(Yusuf Susilo Hartono)

Manuk garudha

Tumlawung sangisore mendhung

Nuli pitakon marang lung :

Jare demokrasi

La kok malah mbraka korupsi

Jare demokrasi

La kok urip padha nggendhong lali

Jare demokrasi

La kok para wanita padha kelangan mukti

Jare demokrasi

La kok para pepunden kelangan aji

Jare demokrasi

La kok mayuta-yuta malah kaliren

Sing nora kuat banjur kendhat

Sing nora tahan banjur edan

  

APA TEGESE

(Rachmmat Djoko Pradopo)

Srengenge wis glendheh-glendheh

Saka bang wetan nggugah tangi

Manuk-manuk padha ngoceh ing wit-witan

Apa iki esuk kang kita anti

Isuk kang kebak rahmat lan rejeki

Nanging, nadyan wis tetaunan

Malah rambut wis padha dadi uwan

Lha kok kaya ngene kahanane

Hawa saya panas sumelet rasane

Panguripan dhedhel ora bisa  unjal ambegan

Apa ta tegese, manuk padha ngoceh

Yen ati tansah goreh, atis lan miris

Ngendi-endi bom bunuh diri

Ngendi-endi teroris wengis

Nungkuli mangsa kebak rubeda

Mangsa kang kebak panalangsa

WINDU SENGARA

(Rachmat Djoko Pradopo)

Yaiku sing jenenge Windu Sengara

Wong sendonya padha sengsara

Endi perang endi krismon

Larang sandhang larang pangan

Embuh Sala, Jakarta, embuh Semarang

We lha, ndadak padha obong-obongan

Kerengan paten-patenan

Mangka sasedulur  padha bangsa

Jare reformasi kok malah dadi bilahi

Jare kanca malah dadi teroris wengis

Wong gedhe-gedhe kok malah mung butuhe dhewe

Padha rebutan lahan fitnah-fitnahan

We lha dalah adhuh Simbah!

Negara saya kisruh saya bubrah

Ora saya adil-makmur malah saya mundur

Kene tawur kana tawur kelantur lantur

WE  LHA

(Rachmat Djoko Pradopo)

Wathathithah adhuh simbah!

Rasa kok kaya ngene

Panase ra kira – kira

Kaya mawa bathok menggah

Suwasana ora lumrah

Wah, wah, bola – bali mung awak lungkrah

Tanpa daya arep apa

Mergaki jaman kang murangtata

We lha we lha...

La-la-la-la

Negara saya sengsara

Wong ndhuwur padha udur rebutan kuasa

Wong ngisor padha babak belur

Sengsara kalunta – lunta

  

LUH

Pelok TS

Kaca-kaca mripat iki

Ngrantes mandhes nyocok telenging ati

Ora krasa

Luh ndlewer liwat pipi

Tumiba jrambah nelesi lemah

Yen weruh kanca bungah-bungah mangkat sekolah

Nganggo sepatu banjur pamit bapak ibu lan simbah

Kaca-kaca mripat iki

Ngrantes mandhes nyocok telenging ati

Ora krasa

Luh ndlewer liwat pipi

Tumiba jrambah nelesi lemah

Wong tuaku ora bisa ngragati sekolah

Nganggur klonthang klanting ora adoh seka ngomah

Kaca-kaca mripat iki

Ngrantes mandhes nyocok telenging ati

Ora krasa

Luh ndlewer liwat pipi

Tumiba jrambah nelesi lemah

Meruhi jaman brubah langkah

Akeh bocah ora saba omah

Turu sak enggon-enggon waton bisa mlumah

Kaca-kaca mripat iki

Ngrantes mandhes nyocok telenging ati

Ora krasa

Luh ndlewer liwat pipi

Tumiba jrambah nelesi lemah

Polisi, Mentri, Bupati, DPR RI, padha koropsi

Ngguya-ngguyu ora dilebokke mbui

Kaca-kaca mripat iki

Ngrantes mandhes nyocok telenging ati

Ora krasa

Luh ndlewer liwat pipi

Tumiba jrambah nelesi lemah

Isaku mung ngemut driji

Pasrah marang Gusti

Kareben padha enggal eling lan diadili

Kumpulan Geguritan Tema Keagamaan

Sangu Bali

Dening Winangwong Sih

Aku kangen

Sawekru-wektu dakwaca laying suci iki

Ing pangajap bisa lan dadi kanca

Nalikane kijenan tanpa rowang

Aku sujud

Binarung swaraning jago kluruk

Nggegadhang padhanging ati

Ngilangake pepeteng sejati

Aku eklas

Bareng-bareng lan bocah lola

Golek klasa kang bisa ginelar amba

Nyilep lebu nulak rasa

Aku nangis

Sing daksebut mung jenenge tanpa pedhot

Ula gedhe upase mandi

Ora dakwedeni wis ana banyu tawa iki

Aku dikir

Mangsuli Munkar lan Nakir

Kapethik saking Panjebar Semangat Edisi 25

Sungkem

Dening Sugeng Wiyadi

Sungkemku dakwujudake guritan, Ibu

Jejere anak lanang luput saka kekudangan

Nyingkur katresnan lan kamanungsan

Malih bacingah utawa brekasakan

            Sungkemku dakwujudake tembang, Bapak

            Kaya macan lepas saka krangkeng

            Anak lanang sing tansah nggembeleng

            Kumledhang ijen golek memangsan

            Ing gumuruhing kutha metropolitan

Gumerite wektu nyulap kahanan

Iklan-iklan gumebyar mencit njara langit

Tawa kemewahan lan kanikmatan

Lan anak lanang sing mbedhal saka kandhang

Kentir ing ulegan peradaban

Jroning sungkemku, Ibu

Gumawang sih-katresnanmu nyusoni bayi

Dumeling dedongengmu ngenani para Nabi

Amar makruf nahi munkar piwulang wigati

            Jroning sungkemku, Bapak

            Kumlebat wewayangan galak

            Ngumandhang maneh swara panyentak

            Sapa sing ngajari murangsarak?

Sungkemku dakwujudake guritan

Sungkemku dakwujudake tembang

Saka swalike ruji-ruji kanisthan

Kapethik saking Panjebar Semangat Edisi 25

Sepi ing Wektu Dalu

Dening Anie Soemarno

Ing sepi wektu dalu apa kang kadulu

Nalika ijen ing senthonganing kalbu

Dhuh dulurku hara apa kang keprungu

Tlethik tlethiking udan kang nuhoni dhawuhing Pangeran

Aja kokselaki kanyatan iki

Embuh setan embuh Gusti

Kang dadi condhonge ati

Wangsulana mumpung wekti dalu sepi

Nurani kumlebat sinartan wewayangan

Bisa rinasa ra kena digrayang

Wujud sakeh rerupan

Dadi lintang, rembulan, langit biru

Ngelingake sing ngenakake

Sing kadulu iku

Kapethik saking Panjebar Semangat Edisi 25

Cerita Rakyat 3

Rawa Pening

Wong-wong ing desa iku padha masak kang sarwa enak kanggo nyiapake pesta. Kabeh padha saiyeg saeka kapti, ora ana kang keri. Wong-wong padha nyiapake ubarampe pesta kang minangka wujud rasa syukur marang Gusti kang Akarya Jagad. Ing tengah-tengahing padha nyambut karya mau, ana bocah kang ala rupane, pesing lan amis gandane, ora wangun sandhang panganggone, dedeg piadege dhuwur kencur.

Mangerti kaanan kang kaya mangkono, wong-wong padha ora seneng, amarga manut kapitayane masyarakat, bocah ala iki bakal nekakake sial, ora oleh berkah anggone pesta.Kagawa rasa ora seneng mau, mula bocah ala rupane ditundhung kanthi kasar. Bocah mau

bisane mung nangis. Karo mlaku sempoyongan amarga wis pirang-pirang dina ora mangan, bocah ala lunga lan ngedoh saka wong-wong mau. Kanthi ati kang lara lan nabet jroning ati

amarga tansah digawe kasar, diina, diece, ditendhang, bocah ala mau nasak lurung, mlaku menyang kampung kang tanpa arah lan tujuan. Anggone mlaku ora krasa tekan papan panggonan arupa gubugan kang sepi kaanane lan adoh papane saka masyarakat kanan kering. Gubug mau mung dienggoni wong tuwa wedok kang wis dadi randha.

Ing gubug mau, bocah elek rupane dirumat dening simbah randha. Dheweke diwenehi pangan kanthi lawuh apa anane. Sawise mangan, bocah ala mau crita marang simbah, yen dheweke yaiku Baru Klinthing utawa Jaka Bandhung utawa Jaka Pening. Simbah mau tresna banget marang Baru Klinthing, malah urip bebarengan sawetara dina. Bareng wis rumangsa cukup dibantu dening simbah, Baru Klinthing nerusake laku lan marani wong-wong kampung kang wis nglarakake atine. Sadurunge lunga, Baru Klinthing weling utawa pesen marang simbah, yen mengko ana prastawa gedhe, simbah supaya numpak lesung minangka kanggo prau lan enthong minangka kanggo wilahan. Ing batin, simbah bingung karo welinge Baru Klinthing mau, nanging simbah tetep urmat lan ngeling-ngeling piweling kasebut.

Lakune Baru Klinthing linambaran ati kang goreh lan nggawa sada lanang. Lakune wis tekan kampung kang dituju. Wong-wong padha metu lan ngusir marang Baru Klinthing kanthi kasar. Nanging Baru Klinthing ora gelem lunga, malah nantang marang wong-wong kampung lan ngetokake sada lanang. Sada kasebut nuli ditancepake ing lemah.Wong-wong supaya ndudut sada mau, yen bisa arep diwenehi bebana dening Baru Klinthing. Krungu tembunge Baru Klinthing kang kaya mangkono, wong-wong padha nesu lan nyoba njabut sada mau. Saka sing awake gedhe ora padha bisa njabut. Pungkasane, sada kajabut Klinthing lan muncrat banyu. Muncrate banyu sansaya suwe sansaya gedhe. Wong-wong padha bingung lan golek papan panggonan kang luwih dhuwur, munggah umah, menek wit-witan dhuwur, menek wit klapa nanging banyune sansaya suwe sansaya gedhe lan ngratakake kampung mau. Omah, kewan, wit-witan, raja brana, raja kaya, lan wong-wong mau padha sirna amarga oleh piwales saka tumindake dhewe. Kampung kang mirip rawa iku mau, diarani Rawa Pening.

( Kapethik saka : Cerita Rakyat Nusantara )

Pranatacara 3

Waluyan Lamaran

Assalamu `alaikum wr.wb

Mugi katentreman , karaharjan saha kawidadan tansah kajiwa kasarira kula panjenengan sadaya waradin sagung dumadi, amien.

Nuwun, panjenenganipun Bapak  ………………………….. sekaliyan garwa dalasan brayat agung ingkang kula kurmati , kula pun……………………………. minangka talanging basa…..……………………. sekaliyan garwa ,kepareng matur wonten ngarsa panjenengan.

Namung sakderengipun matur, mangga-mangga ngunjukaken raos syukur konjuk ngarsanipun Gusti Ingkang Maha Welas lan Asih ingkang sampun paring pinten-pinten kanikmatan ,kawilujengan temah kula panjenengan sadaya sesarengan lenggah wonten ndalem ngriki kanthi wilujeng ,nirbaya ,nirsangsaya.

Nuwun panjenenganipun  ………………… sekaliyan ,kula keparenga matur bilih :

                                                            Sepisan :

Bp ………………………….. sekaliyan ngaturaken  pambagya wilujeng rawuh panjenengan  ing griya ngriki kanthi mboten   mboten wonten rubeda menapa-menapa.

                                                            Kaping kalih :

Menggah paringipun salam taklimipun saking Bp …………………….. sekaliyan garwa, sampun kula tampi lan tumunten kula aturaken wonten ngarsanipun Bp………….……........  sekaliyan garwa.

                                                            Kaping tiganipun :

Menggah lamaranipun anak mas ……………………………..putranipun Bp/Ibu …………………. ingkang ngayunaken nimas ayu …………………………. estu damel kejoting /kageting manah kula, bebasan yayah kajugrugan wukir sari kablabaran samodra madu bombonging manah kula tanpa pepindhan.

Ngengeti anak kula ………………………….. menika tebih saking rupi lan ngelmi, pramila ingkang menika panjenenganipun Bp ………………………. sekaliyan iklas, menawi putrinipun badhe kadhaup kaliyan nakmas …………………………… minangka tetimbanganing gesang sesarengan .

Matur nuwun ugi  sedaya peparingipun tandha sih katresnan ingkang dipun paringaken dhumateng Bp …………………………… sakrimbit.

Gegandhengan sedayanipun sampun jumbuh lan gambuh , tumunten kalajengaken liru kalpika minangka tandha pangiketing raos lahir batinantawisipun nak mas ……………………….. ..saha nimas ayu ………………………………..

Pamuji kula mugi –mugi tetep dados jodhonipun saklami-laminipun.Amien.

Puput pepuntoning atur, wonten solah bawa ,muna-muni ingkang mboten damel sarjuning penggalih panjenengan, kula  ngaturaken santen peresan klapa,  nyuwun pangapunten sedaya lepat kula, nuwun.

Wassalamu ` alaikum wr.wb

Pranatacara 2

Wedharan  Lamaran

Assalamu `alaikum wr.wb.

Linambaran kanthi hamemuji konjuk ngarsaning Gust Allah SWTi , mugi kula lan panjenengan sadaya pinaringan rahayu slamet. Amien

Kawula nuwun.

-          Panjenganipun para priyagung kakung putri ingkang kinurmatan,

-          Para pinisepuh,sesepuh ingkang minulya, mliginipun dhumateng

-          Panjenenganipun Bpk saha Ibu …………………. sak-brayat, ingkang winantu ing suka basuki.

Sakderengipun kula matur ,mangga-mangga  ngunjukaken puji syukur wonten ngarsa ndalem Allah SWT , ingkang tansah paring kanugrahan , kamulyan, saha katentreman…..katitik ing wedal menika, kula lan panjenengan sedaya makempal wonten ndalem ngriki, bonten wonten alangan satunggal menapa, tebih saking rubeda  lan sambekala. Amien.                        

Nuwun panjenenganipun Bapak saha Ibu…………………………….sekaliyan ingkang kinurmatan. Kula pun ………….……………….,minangka sesulih/wakil rayi kula pun adhimas ……………………………. sekaliyan garwa, kepareng matur wonten ngarsa panjenengan :

Sepisan

Adhimas ……….………………..sekaliyan, ngaturaken salam taklim dhumateng ngarsanipun Bapak ...........................  sekaliyan, mugi katampia kanthi suka renaning penggalih.

Kaping kalih

Menggah wigatosipun kula sowan sakbrayat menika, namung dipun suwun dening rayi kula adimas  ……………………..sekaliyan , supados nyuwun pirsa .menapa leres bilih panjenengan menika  estu-estu kagungan putra putri ingkang sesilih/nami pun  ………………………….. ?? Lan menapa leres bilih sakmenika taksih ijen saha dereng gadhah pacangan ??

Mbok bilih leres,adhimas ……………………….. badhengebun-ebun enjanganjejawah sonten,  kang putra –putri   badhe kadhaupaken   kaliyan anakmas bagus ………………………… ingkang sakmenika ugi dherek wonten ngarsa panjenengan.

Ambok bilih panglamar menika katampi,adhimas  ………………………. sekaliyan ugi ngaturaken sesupe (ali-ali) minangka tangsulipun pirembagan saha ubarampe sawetawis minangka tandha tali asih katur dhumateng

Bapak ……………………  sekaliyan

.Kanthi menika mugi katampia kanthi suka renaning penggalih.

Wasana, kula ingkang minangka wakilipun adhimas  ………………………..   sekaliyan, wonten atur kula ingkang kirang nuju prana, kula nyuwun agunging samodra pangaksama. Nuwun.

Wassalamu ` alaikum wr.wb.

Panatacara 1

Pranatacara Lamaran 

Assalamu alaikum wr.wb

Katentreman, kawilujengan, kabagas-warasan saha kamulyan mugi kajiwa kasarira kula panjenengan sadaya waradin sagung dumadi.

Nuwun , sanggyaning para pinisepuh sesepuh ingkang pinundhi-pundhi

Para tamu kakung-putri ingkang winantu ing  suka basuki.

Mliginipun wonten ngarsanipun Bp………………………sekaliyan garwa lan gotrah, ingkang sanget kinabekten.

            Linambaran kanthi ngunjukaken raos  syukur wonten ngarsanipun Gusti Allah SWT, Ingkang Maha Mirah lan Asih, ingkang sampun paring pinten-pinten kanikmatan, kabahagyan saha katentreman,katitik ing siang menika kula panjenengan sadaya saget makempal ing ndalem ngriki,mboten wonten alangan satunggal menapa.

            Nuwun sagunging para tamu kakung putri ingkang winantu ing pakurmatan. Keparenga kula cumanthaka marak sowan ing ngarsa panjenengan sadaya ,awit awrat ngemban dhawuhipun Bapa …………….  sekaliyan , kinen dados talanging basa/pranatacara, nglantaraken titilaksana  adicara lamaran ing enjang  menika, nun inggih kang putra putri sesilih nimas ayu……………..

Dene rantaman adicara lamaran    ing ri kalenggan  menika :

Sepisan                        :  P a m b u k a

Kaping kalih               : Wedharan lamaran  saking kularga Bp……………………             ingkang dipun sulihi Bp……………………….                                                      

Kaping tiganipun        : Waluyan lamaran saking kluwarga Bp………………                                                           ingkang dipun sulihi Bp……………..

Kaping sekawan          : Ular-ular/wursitawara dening Bp………………………

Kaping gangsal           : Sumene sawetawis / nikmati dhahar siang .

Kaping nenem :  Donga/hastungkara dening Bp…………………

                                   

Kaping pitu     :  P a n u t u p

           

            Bapak  Ibu saha para tamu sedaya ingkang sanget kula hormati. Mekaten rantaman adicara lamaran ing siang punika.Salajengipun,sakderengipun acara  menika kawiwitan, mangga sareng-sareng manungku puja nyuwun dhumateng ngarsanipun Gusti Ingkang Maha Welas lan Asih, murih rancaging adicara ing siang menika...... Manungku puja kawiwitan………….salajengipun ndungkap titilaksana adicara selajengipun nun inggih pangandikan /wedharan lamaran  saking keluarga Bp……………………….

ingkang badhe dipun sulihi Bp…………………………….kasumanggakaken. Nuwun.